Axɔsuɖuto Xwela tɔn
Axɔsuɖuto Xwela tɔn ɔ, axɔsuɖutò kpɛvi kleun ɖe wɛ bɔ kolɔn lɛ zan ɖo hweyixɔwaji Mɛwigbeji tɔ̀n, ɖo ayi-hun-hɔn-do-xu-ji Giné tɔ̀n mɛ ɖo afɔgokɔ Benɛɛtò ɔ tɔn. Axɔsuɖutò Danxomɛ tɔn ka wa yi ɖo azǎn tɛnnɛ (9) ɔ xwejisùn xwè 1727 tɔn.
Tinmɛ tɔn kpɛɖe
wlǎn núXwela nyikɔ kplekple ajanu é e wa junjɔn Ayémé tɔ ɔ to ɖo xwe kanwe ko xixa afɔtɔn (15è siècle) gɔ ɔ tɔn mɛ é mɛ wɛ e wukun sín. Ɖò mɛ ɖelɛ sɔ xu sín ala bo nɔ nyi Xwla, bɔ mɛ ɖevo lɛ sɔ xwe sín ala bo nɔ nyi Xwelá abǐ Xweɖá.
Hwenuxo tɔn kpɛɖe
wlǎn núHwenuxo tɔn ɔ e ko mɔnujɛwu gan ji ǎ. E ɖɔ xwe kanwe ko xixa afɔtɔn nukun ɖokpo (16è siècle) gɔ ɔ sín vlɔdowe mɛ é mɛ wɛ Xwela lɛ sɔ axɔsuɖuto nɛ ɔ junjɔn ayi ɖo acɛkpikpa Ahoho alo Haholo tɔn mɛ. Toxo-ɖo-kɛnji tɔn wɛ Savi, bo ɖo kilomɛtu tantɔn (8) ɖo taligbe nu Glexwé toxo din tɔn ɔ. Kannumɔ kpo nu ɖevo ɖevo kpo sa xa yovo lɛ wɛ zɔn b'ɛ hun nukun ɖ'akwɛ lixo tawun. Azan tɛnnɛ (9) gɔ xwe 1727 tɔn dɔn ɔ Agbomɛ'xɔsu Agaja wa Savi bo hu axɔsu tɔn Xufɔn.
Axɔsu tɛnmɛ tɛnmɛ é xɔ Xwela'xɔsuɖuto ɔ lɛ é
wlǎn nú- Ayɔhwan (Sín 1671 wa yi 1703)
- Ayisan alo Ama (Sín 1704 wa yi 1708)
- Xufɔn (Sín 1708 wa yi 1727)
- Sagbe (Sín 1753 wa yi 1774)
- Akanmu (Sín 1776 wa yi 1802)
- Dɛkpɔn (Sín 1804 wa yi 1819)
- Dɛɖé (Sín 1820 wa yi 1843)
- Dɛji (Sín 1844 wa yi 1857)